با این اوصاف از شواهد و قرائن پیداست دلیل روسیه برای جنگ علیه اوکراین درنهایت با دلیل آمریکا و ناتو برای جنگ در افغانستان و عراق، یکسان است. روسیه اعلام کرده به‌دنبال برطرف کردن نگرانی‌های امنیتی است که ممکن است منافع او را در مرزهای کشورش از بین ببرد. در همین راستا هفته پیش نشستی باعنوان «بحران اوکراین، دروازه نظم جدید بین‌الملل» به همت دفتر بین‌الملل‌وجهان اسلام بسیج دانشگاه تهران با حضور «مهدی‌خورسند» کارشناس مسائل اوراسیا، «ثمانه اکوان» کارشناس مسائل بین‌المللی، «روح‌الله مدبر» کارشناس‌مسائل‌روسیه و «ابوالفضل‌بازرگان» کارشناس بین‌الملل برگزار شد. کارشناسان در این نشست بانگاهی ریشه‌ای به آنچه در شرق اروپا می‌گذرد، برخی از مهم‌ترین پرسش‌ها درباره این نبرد را پاسخ گفتند. آنچه در ادامه می‌آید، متن بخشی از این نشست است.
روسیه از حمله به اوکراین انگیزه‌های آخر الزمانی دارد
مهدی خورسند/ کارشناس مسائل اوراسیا
سرعت تحولات اوکراین بالاتر از آن چیزی است که فکرش را می‌کردیم. به‌عنوان مثال وقوع جنگ در اوکراین باتوجه به اقتضائات روز دنیا اگرچه قابل پیش‌بینی بود، اما کمی غیرمحتمل به‌نظر می‌رسید، اما دیدیم خیلی سریع انجام شد. نوع کنشگری مسکو با دو سطح تحلیل منطقه‌ای و بین‌المللی بیانگر این موضوع است که راهبردشان براساس گفتمان از پیش تعیین شده‌ای است که در قالب اسناد امنیت ملی روسیه شامل سند ملی۱۹۹۴ و اسناد امنیتی مصوب شده توسط ولادیمیر پوتین تدوین شده است. برهمین اساس امروز، تفکر «نئواوراسیایی گرایی» در دستور هیئت حاکمه روسیه است و مشی آن‌ها براساس همین راهبرد تئوریزه و اجرا می‌شود.
نئواوراسیایی‌گرایی ترکیبی از هستی‌شناسی مبناگرایانه بر اساس تفکرات دینی است و در آن به ژئوپلتیک و جغرافیا اهمیت ویژه‌ای داده شده است. نئواوراسیاگرایان معتقدند مرزهای جغرافیایی زنده‌اند و مصنوعی نیستند. آن‌ها با حمله شدید به غرب‌گرایی و تفکر اومانیستی جهان لیبرال به‌دنبال تئوریزه کردن رویارویی امپراتوری مسیحیت روسیه در مقابل تقدس‌مآبی غرب‌گرا هستند.
این جریان با تأکید بر بن‌مایه فساد غرب، معتقد است باید یک امپراتوری مسیحی در برابر ضدمسیح ایجاد کند و در آخر یک جنگ صلیبی تمام عیار علیه غرب راه بیفتد. در این پازل بازیگرانی مانند سوریه نقش‌آفرین هستند؛ چراکه رسیدن به مدیترانه برای این کشورها نیز دارای اهمیت دوچندان است. آنچه در جنگ اوکراین مشهود است و همین تحلیل را تقویت می‌کند، بروز تفکرات آخرالزمانی در اقدامات ارتش روسیه است. درج علامت Z روی ادوات جنگی روس‌ها، بیانگر اعتقاد آن‌ها به تحقق قیام ارتدوکسی است. در اوکراین، روسیه با حمایت چین در حال به‌چالش کشیدن هژمونی آمریکاست. امروز تلاش کاخ سفید برای جلوگیری از هم‌پوشانی بیشتر مسکو و پکن معطوف به توقف همگرایی آن‌هاست و می‌خواهد آن‌ها را دچار بحران فرسایش و از دست رفتن ظرفیت‌ها کند. غرب می‌خواهد با استفاده از فاصله‌اندازی بین چین و روسیه وضعیت ابرقدرتی خودش را ترمیم کند.
آمریکایی‌ها، آتش بیار معرکه اوکراین
ثمانه اکوان / کارشناس مسائل بین‌المللی
الگوی رفتاری روسیه در واکنش به کشورهایی که می‌خواهند عضو اتحادیه اروپا شوند، این است که بخش‌هایی از این کشورها را جدا می‌کند. البته روسیه مثل آمریکایی‌ها خواستار حضور نظامی دائمی در کشورهای هدف نیست و صرفاً حکومت آن‌ها را دست‌نشانده می‌کند. اما برنامه آمریکا و غرب فرسایشی کردن میدان برای روسیه است. بحران اوکراین می‌توانست به مناطقی مانند دونتسک ختم شود، ولی عملیات‌های پیچیده غرب و آمریکا بازی را به کی‌یف کشانده است. از ماه‌ها قبل، روس‌ها همواره قصد داشتند نگرانی‌های امنیتی‌شان را با مذاکره به گوش‌آمریکا برسانند که متأسفانه این رویکرد به نتیجه نرسید و آمریکایی‌ها آتش بیار معرکه شدند و باوجود تلاش‌ها تن به گفت‌وگو ندادند. به‌دنبال تقابل‌جویی‌ها، غربی‌ها ظرفیت‌های گازی جدیدی را برای رقابت با روسیه ایجاد کردند و در این راستا با عربستان، قطر و ژاپن مذاکره شد و این اقدام غرب، روس‌ها را لجوج‌تر کرد. امروز سناریوی مسکو مبنی بر تشکیل بلوک برای مقابله با آمریکا، یکی از سناریوهای مطرح است. ما به‌عنوان کسانی که از بیرون به تحولات نگاه می‌کنیم هنوز واکنش اقتصادی روسیه به تحریم‌ها را نمی‌دانیم، ضمن اینکه برای مذاکرات مسکو-کی‌یف هم چشم‌اندازی وجود ندارد. هدف روسیه رساندن دولت اوکراین به این استنتاج است که باید عامل تأمین امنیت مسکو باشد. ما نباید با دید خاورمیانه‌ای به موضوع بنگریم، بلکه باید از نگاه روسیه به‌عنوان ابرقدرت به این موضوعات پرداخته شود.
چرا مسلمانان چچنی در اوکراین می‌جنگند؟
روح‌الله مدبر/ کارشناس مسائل‌روسیه
براساس اخبار گفته شده، یک لشکر مجهز و ورزیده از مسلمانان چچنی در اوکراین مشغول نبرد هستند. یکی از اولین اتفاقات این است که نباید با قضاوت‌های عجله‌ای وارد میدان عملیات روانی طراحی شده از سوی آمریکایی‌ها بشویم.
ارتش اوکراین نیروهای افراطی زیادی دارد که ضمن حضور در جنوب این کشور فعالیت‌های فاشیستی انجام می‌دهند. این افراد همان گروهی هستند که در جنگ جهانی دوم به شوروی خیانت کردند. انگیزه حرکت سریع لشکر چچن به فرماندهی قدیروف به سمت کی‌یف، اقدامات ارتش اوکراین و نیروهای نئونازی علیه دختران مسلمان و محجبه مناطق مسلمان‌نشین است. اوکراینی‌ها با تجاوز و تعرض ارتش، به بخشی از زنان و دختران مسلمان این کشور موجب خودکشی برخی از این شهروندان شدند و چون رسانه در اختیار غربی‌هاست از گفتن این مسائل پرهیز می‌شود. براساس اخبار منتشرشده بخشی از گروه‌های شکست خورده داعش برای حضور در اوکراین یارگیری شده‌اند. این نیروها با نقشه جدی آمریکا و نظارت ترکیه برای فرسایشی شدن این جنگ تدارک دیده می‌شوند. درادامه شاهد نفوذ اطلاعاتی اسرائیل در قالب یک پایگاه امنیتی در خاک اوکراین خواهیم بود و اینجاست که ثابت می‌شود روس‌ها صرفاً با اوکراینی‌ها نمی‌جنگند.
دغدغه امنیتی مشترک ما با روس‌ها
ابوالفضل بازرگان/ کارشناس مسائل بین‌الملل
هسته اصلی رقابت‌های سیاسی آمریکا و روسیه رقابت ژئوپلتیکی و نظامی است. ایالات‌متحده برای مهار روسیه و چین، با ایجاد عمق استراتژیک به‌دنبال آن است که درگیری را از منافع خود دورکند. ظهور چین درعرصه بین‌الملل امروز قدرت نسبی آمریکا را به‌عنوان رقیب کاهش می‌دهد. برهمین اساس می‌توان گفت امروز نظم بین‌الملل در حال دوقطبی شدن بین چین و آمریکاست. در این میان با استفاده از این فرصت درگیری بین دو قطب قدرت، روسیه می‌خواهد نظم مطلوب خودش را در اطراف مرزهایش اعمال کند.
جمهوری اسلامی ایران ضمن اینکه جنگ را محکوم می‌کند، اما با روسیه دغدغه مشترک دارد. حضور نیروهای آمریکایی در شرق و غرب آسیا برای ایران نیز تهدید محسوب می‌شود و حق دفاع مشروع برای ما محفوظ است. این یعنی لحاظ کردن منافع ملی در موضع‌گیری‌ها ضروری است.
نظر شما